Prawa pokrzywdzonego przemocą domową w postępowaniu karnym.

adw. Olga Maciejewska-Żurek, Czym jest przemoc domowa zgodnie z polskim prawem?

Na co dzień zajmuję się prowadzeniem spraw rodzinnych i karnych z udziałem byłych partnerów i ich dzieci, osób pokrzywdzonych przemocą domową. Bardzo często klienci poszukujący pomocy prawnej po rozstaniu szczegółowo opisują swoją sytuację domową. Słuchając klientów, zauważam pewne schematy powtarzających się działań i zachowań ponterów, będących przyczyną rozstania. Zdarza się usłyszeć od klienta, że były (czasem obecny) partner jedynie kilka razy użył przemocy fizycznej – odepchnął, uderzył, kopnął. Niejednokrotnie oprócz przemocy fizycznej, moi klienci (zarówno kobiety, jak i mężczyźni) doświadczają również przemocy psychicznej poprzez obrażanie, deprecjonowanie, czy złośliwości – począwszy od „drobnych złośliwości” takich jak zabieranie sprzętu domowego i jego chowanie, poprzez ograniczanie możliwości wyjścia z domu (często pod pozorem chorobliwej zazdrości), celowe zakłócanie snu lub odpoczynku, po wyrzucanie przygotowanych posiłków dla siebie i innych członków rodziny – często rzucanie nimi w partnera. Zdarza się, że przemocy czy to psychicznej czy fizycznej, towarzyszy przemoc ekonomiczna. Przemoc ekonomiczna objawia się ograniczeniem dostępu do wspólnych środków lub blokowaniem środków mających być przeznaczone na potrzeby rodziny.

Przemoc posiada różne oblicza, ale zawsze wpływa na rodzinę, w tym dzieci, nawet jeśli nie są oni bezpośrednimi świadkami kłótni lub popychania. Trzeba również zaznaczyć, że pomimo powtarzających się schematów, inne mogą być realia ich powstania i oceny – co w danym przypadku stanowi przemoc, a co nią nie jest, dlatego każda sprawa jest inna, jak też inne są realia zdarzeń które mogą być oceniane jako sytuacje przemocowe.

Czy różnica zdań partnerów będących w związku co do koloru planowanego zakupu samochodu i postawienie na swoim jednego z partnerów jest już przemocą psychiczną? Czy podważanie zakupu dokonanego przez drugiego partnera i zarzucanie mu niegospodarności finansami będzie przemocą ekonomiczną (rodzajem przemocy psychicznej)? Wydaje się, że o ile w pierwszym przypadku nie do końca zgodzilibyśmy się ze stwierdzeniem, że mamy do czynienia z przemocą, o tyle w drugim przypadku raczej odpowiemy, że osoba której partner wydatki kwestionuje musi być sprawcą przemocy.

Skomplikujemy zatem sprawę i opiszmy ją na dwóch przykładach – A i B.

A) każde z małżonków jest dobrze wykształconym specjalistą, każde z małżonków zarabia dużo ponad średnią krajową, są właścicielami kilku nieruchomości, w tym jednej na wynajem. Jeden z małżonków z okazji urodzin wspólnej córki kupuje jej sweter w popularnej sieci handlowej za cenę 215,00 zł. Drugi małżonek zarzuca niegospodarność pierwszemu.

B) każde z małżonków pracuje, jeden z nich zarabia średnią krajową, drugi poniżej tej kwoty. Na utrzymaniu mają trójkę małoletnich dzieci, są właścicielami jednej nieruchomości. Mają do spłaty zobowiązania kredytowe na kwotę ponad 320.000,00 zł. Jeden z małżonków dokonuje zakupu na rzecz 2 małoletnich dzieci (w wieku 7 i 8 lat) tabletów marki Apple za cenę 3.999,99 zł każdy, zaciągając nowe zobowiązanie kredytowe. Drugi małżonek zarzuca niegospodarność pierwszemu.

Teraz zaczynamy intuicyjnie czuć, że przemoc może mieć różne formy, ale to co teoretycznie brzmi jak przemoc, czasami nią nie jest. Jak zatem rozróżnić czym jest przemoc i czy dane zachowanie jest przestępstwem? Na to pytanie postaram się odpowiedzieć poniżej.

Zgodnie z polskim prawem przestępstwem jest znęcanie fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy. Znęcanie się jest przestępstwem opisanym w art. 207 kodeksu karnego. O przemocy w rodzinie mówi również ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, które wskazuje, że przemocą w rodzinie jest: jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych lub wspólnie gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Skupimy się jednak na przepisach kodeksu karnego- ponieważ to one znajdą zastosowanie w postępowaniu karnym.

To czym dokładnie jest zatem znęcanie?

Z pomocą przychodzi nam stanowisko Sądu Najwyższego, z którego wynika, że znęcanie się oznacza działanie albo zaniechanie (czyli brak działań) polegające na umyślnym zadawaniu bólu fizycznego lub dolegliwych cierpień moralnych (psychicznych), powtarzających się albo jednorazowych, lecz intensywnych i rozciągniętych w czasie. Uznaje się, że działanie sprawcy – musi być związane z zamiarem wyrządzania krzywd i powodowania cierpienia u ofiary.

Znęcaniem fizycznym jest zadawanie bólu, które nie musi się to związać z obrażeniami lub widocznymi śladami na ciele pokrzywdzonego. Uderzenia, popychanie, kopanie, szczypanie, ciągnięcie za włosy – będą przemocą fizyczną- jeśli zadawane są celowo (nie będzie można uznać za stosowanie przemocy i znęcanie się sytuacji gdy jeden partner popycha drugiego – potykając się i przewracając). Znęcaniem fizycznym będzie również sposób traktowania ofiary poprzez np. głodzenie, wyziębianie czy nadmierne ogrzewanie. Zatem znęcaniem fizycznym jest np. odmawianie dostępu do jedzenia lub picia, czy oblewanie zimną wodą. Jednak i tutaj musimy popatrzyć na każdą sprawę odrębnie: czy odmówienie dziecku batonika z wysoką zawartością cukru będzie przemocą fizyczną? Nie. Czy położenie dziecka z gorączką w zimnej wodzie celem obniżenia temperatury uznamy za przemoc i znęcanie się nad dzieckiem? Nie. Obie sytuacje są wyrazem troski o dobro dzieci.

Znęcaniem psychicznym z kolei jest zadawanie dotkliwych cierpień, które oddziałują na psychikę ofiary lub jej samopoczucie. Zatem rozbicie talerza obok głowy ofiary przez sprawcę będzie przemocą i próbą nastraszenia ofiary. Podobnie będzie wyglądała sytuacja np. z maltretowaniem zwierzęcia ofiary przez sprawcę (np. celowe zabicie domowego pupila na oczach ofiary). Oczywiście czyn taki karalny będzie również na podstawie odrębnych przepisów (dot. znęcania się nad zwierzętami), ale może stanowić również podstawę odpowiedzialności za znęcanie się nad partnerem. Oczywiście przemocą psychiczną będzie poniżanie, opluwanie, wyzywanie. Ale i tutaj musimy pamiętać o kontekście zdarzeń – ponieważ o ile poniżanie ofiary będzie uznane za przemoc, o tyle w związku preferującym podział na osobę dominy i osobę uległą- poniżanie, czy nawet lekkie kary cielesne będą stanowić element związku i będą źródłem przyjemności każdej z zaangażowanych osób.

Jak widać na powyższych przykładach, w sprawach rodzinnych, jak i powiązanych z nimi sprawach karnych dotyczących przemocy domowej, zarówno sądy, jak i policja czy prokuratura mają niejednokrotnie ciężki orzech do zgryzienia. Musimy jednak pamiętać, że o tym czy osoba nam bliska lub my sami jesteśmy ofiarami przemocy – decyduje również nasze samopoczucie i to czy akceptujemy zachowania drugiej osoby, czy zachowanie to nas rani.

Jeśli już jednak wiemy, że My lub osoby nam bliskie są ofiarami przemocy domowej to co powinniśmy z tym zrobić?

Jest jedyna i słuszna odpowiedź: działać, ponieważ Samo Się Nie Zrobi!

Zgłaszając sytuacje przemocowe których doświadczyliśmy my, lub nasi bliscy powinniśmy zacząć od działań dwutorowych:

– złożenia zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa

– wszczęcie procedury niebieskiej karty (o czym w innej części ebooka).

Gdzie i jak złożyć zawiadomienie?

Zawiadomienie można złożyć na każdym komisariacie policji, choć postępowanie zazwyczaj prowadzone jest przez komisariat właściwy miejsca zamieszkania ofiary. Możesz też spisać wszystko co wiesz na kartce i po prostu wysłać swoje zawiadomienie na adres komisariatu, nie zapominając podać jednak swoich danych. Jeśli wybierzesz tę drugą opcję – będziesz musiał/a pofatygować się jeszcze osobiście na komisariat – ponieważ policja i tak będzie musiała Cię przesłuchać.

Co może przydać się prowadzącemu postępowanie przygotowawcze?

Musisz wiedzieć, że w ramach postępowania przygotowawczego, policja lub prokuratura będą badać czy doszło do przestępstwa – na podstawie dowodów. Co może być zatem dowodem na okoliczność znęcania się sprawcy nad ofiarą:

zeznania świadków. Zeznania świadków są jednak o tyle problematyczne, że często świadkami przemocy i znęcania się są cztery ściany domu. Często to co na pierwszy rzut oka osoby postronnej wygląda na idealne małżeństwo – może być piekłem dla jednego z partnerów urządzanym codziennie przez drugiego małżonka. Niejednokrotnie jednak – chcąc nie chcąc – członkowie rodziny, najbliżsi znajomi, sąsiedzi zauważają sygnały świadczące o stosowaniu przemocy – takie jak krzyki i częste awantury, ślady na ciele, zmienione zachowanie. Pamiętaj jednak, że zeznania świadka dotyczą wiedzy świadka, nie przypuszczeń czy odczuć świadka.
dokumentacja medyczna. Z treści dokumentacji medycznej mogą wynikać obrażania powstałe w związku ze stosowaniem przemocy fizycznej lub psychicznej jak np. informacje o krwiakach, blizny, złamania, ale również informacje o przebytych załamaniach nerwowych w związku z sytuacją rodzinną – w przypadku dokumentacji psychiatrycznej. Pomocne mogą być informacje z przebiegu terapii psychologicznej jeśli była prowadzona z udziałem pokrzywdzonego.
nagrania. Istotna kwestia- nie stanowi przestępstwa ani wykroczenia nagrywanie własnych rozmów z innymi osobami bez uzyskania ich zgody. Zatem dowodem może być nagranie zarówno w formie audio, jak i wideo kłótni z partnerem czy nawet sytuacji ataku fizycznego na ofiarę przemocy.
wiadomości. Zarówno w wiadomościach sms, mms, e-mailach czy innych wiadomościach tekstowych lub głosowych wysyłanych za pośrednictwem komunikatorów mogą znaleźć się treści poniżające lub nękające ofiarę. Zrzuty – czy to w formie profesjonalnego pliku zrzuconych wiadomości, czy to w formie zrzutów ekranu z których wynika kto i kiedy, oraz komu wysłał.

Jak technicznie wygląda przesłuchanie?

Przygotowując się na przesłuchanie dobrze jest zarezerwować sobie czas, nie wolno zapomnieć również o dokumencie tożsamości. Koniecznie zabierz ze sobą kopie dowodów przestępstwa jeśli je posiadasz.

Jeśli idziesz złożyć zawiadomienie ustnie, zabierz ze sobą swój dokument tożsamości oraz kopie (!) dowodów popełnienia przestępstwa. Przygotuj się, że jeszcze przed przystąpieniem do przesłuchania funkcjonariusz będzie chciał dokładnie poznać Twoje dane, dane ewentualnego sprawcy, informacje o innych osobach pokrzywdzonych. Zostaniesz również pouczony o przepisach karnych dotyczących składania fałszywych zeznań i kierowania fałszywych oskarżeń. Otrzymasz też do podpisu kilka kartek, zapisanych drobnym drukiem i określonych przez funkcjonariusza jako pouczenia. Kopię możesz zabrać ze sobą i co ważne – przeczytaj pouczenia na spokojnie. Później funkcjonariusz przesłucha cię w charakterze zgłaszającego zawiadomienie, spisując jednocześnie protokół. Jeśli jesteś pokrzywdzonym – zostaniesz zapytany o to czy chcesz ścigania sprawcy. Przed zakończeniem przesłuchania otrzymasz wydruk protokołu Twoich zeznań – przeczytaj go i poproś o naniesienie poprawek lub nieścisłości jeśli się tam znalazły. Pamiętaj – podpisując protokół podpisujesz się pod treścią zeznań – zatem nie daj się zbyć jeśli zanotowano coś w sposób niezgodny z prawdą.

Co może się zdarzyć podczas przesłuchania?

Jeśli jesteś pokrzywdzonym – prowadzący postępowanie może poprosić Cię o udanie się do lekarza – celem oględzin Twoich obrażeń i oceny ich przez biegłego lekarza, który wskaże jakie obrażenia poniosłeś, jakie były widoczne i czy pozostają w zgodzie z tym co zeznałeś. Możesz być również zobowiązany do poddania się oględzinom ciała, które zostanie sfotografowane. W przypadku gdy na swoim telefonie posiadasz nagrania lub wiadomości od sprawcy mogące świadczyć o popełnieniu przestępstwa, możesz być poproszony o okazanie telefonu do oględzin, a funkcjonariusz może dokonać sprawdzenia materiałów i pozyskania ich – bezpośrednio z Twojego telefonu. Podobnie ma się sprawa z dyktafonem lub kamerą na której są materiały.

Złożyłeś zawiadomienie i co dalej?

Po Twoim zawiadomieniu policja podejmie tzw. czynności sprawdzające – czy faktycznie doszło do przestępstwa. Zazwyczaj jest to związane ze wstępnym badaniem przedłożonych przez Ciebie dowodów oraz Twoi zeznań, często z rozmową z potencjalnym sprawcą, wywiadem środowiskowym lub rozpytaniem w Twojej okolicy.

Czynności sprawdzające kończą się:

– wszczęciem postępowania (dochodzenia lub śledztwa)

– odmową wszczęcia postępowania.

Niezależnie czy jesteś pokrzywdzonym, czy jedynie zawiadamiającym – zostanie poinformowany o rezultacie swojego zawiadomienia. W przypadku odmowy wszczęcia postępowania – będzie przysługiwać Ci zażalenie na postanowienie w terminie 7 dni od daty odbioru pisma.

Jeśli policja wszczęła dochodzenie lub śledztwo – już pokrzywdzonemu będą przysługiwać konkretne uprawnienia o których poniżej.

Opis praw pokrzywdzonego przemocą domową w prawie karnym trzeba zacząć od podstawowej kwestii – rozróżnienia etapów postępowania. W toku postępowania przygotowawczego (prowadzonego przez policję lub prokuraturę) ofiara ma status pokrzywdzonego. Niezależnie do tego kto zgłosił fakt stosowania przemocy domowej – czy byłeś/ aś to Ty, ktoś znajomy z Twojego otoczenia czy było to zgłoszenie anonimowe, jeśli wydano postanowienie o wszczęciu dochodzenia lub śledztwa w sprawie o znęcanie się – ofiara jest pokrzywdzonym.

Pokrzywdzony w toku postępowania przygotowawczego jest jego stroną.

Jakie prawa ma pokrzywdzony jako strona?

Pokrzywdzony już raz został dotknięty przestępstwem, a spotkanie z machiną wymiaru sprawiedliwości często dostarcza kolejnych negatywnych przeżyć, odczuć. Wśród prawników istnieje sformułowanie o tzw. wtórnej wiktymizacji, gdzie pokrzywdzony po raz kolejny przeżywa traumę związaną z przemocą – musząc ją opisywać w warunkach nie zapewniających intymności i spokoju. Przepisy zapewniają przy tym pewne uprawnienia mające przeciwdziałać wtórnej wiktymizacji, a za razem mogące pomóc osobie zagubionej w gąszczu przepisów prawnych. Poniżej opiszę większość uprawnień, które będą przysługiwać Tobie lub osobie Ci bliskiej dotkniętej przemocą domową:

masz prawo do ustanowienia pełnomocnika (w przypadku złego stanu materialnego – do pełnomocnika z urzędu) – możesz ustanowić pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy prawnego, którzy będzie reprezentował Twoje interesy, dbał o rzetelność prowadzonych przez policję lub prokuraturę czynności- np. dokładność protokołu przesłuchania świadka, czy prawidłowość wykonywania czynności procesowych i ich terminowość;
masz również prawo do składnia wniosków o przeprowadzenie dowodów lub przeprowadzenie czynności w toku postępowania. Jak już wcześniej wskazałam, możesz zatem wnosić o przeprowadzenie dowodu np. z nagrań obrazujących zachowania sprawcy, zdjęć dokumentujących ślady na Twoim ciele, dokumentacji medycznej z której wynikają obrażenia, wiadomości kierowanych przez sprawcę. Możesz żądać również przesłuchania świadków, czyli osób mogących mieć wiedzę o tym co się stało, czego doświadczyłeś Ty lub osoba Ci najbliższa jako ofiara przestępstwa znęcania;
masz prawo do zastrzeżenia swoich danych dotyczących miejsca zamieszkania. To uprawnienie ma jednak sens tylko wtedy gdy sprawca nie zna adresu ofiary. W pozostałych przypadkach – taki wniosek nie bardzo ma sens.
jako ofiara przemocy masz prawo do żądania odpisów protokołów czynności sporządzonych z udziałem pokrzywdzonego, dokumentów pochodzących od Ciebie lub sporządzonych z Twoim udziałem. Ofiara przemocy może zatem żądać wydania odpisu protokołu zawierającego jej zawiadomienie, przesłuchanie, czy oględziny;
masz prawo do udziału w czynnościach z udziałem biegłego oraz prawo do zapoznania się z treścią opinii biegłego. Ofiara ma prawo zapoznać się z opinią biegłego lekarza, który na podstawie dokumentacji medycznej ofiary zbadał rodzaj jej obrażeń;
masz prawo do przeglądania akt i wykonywania fotografii lub żądania odpisów – za zgodą prowadzącego postępowania przygotowawcze. Ofiara może zatem – za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze – przejrzeć akta postępowania, w tym protokoły przesłuchań innych świadków, wyjaśnień sprawcy;
masz prawo przesłuchania w miejscu pobytu – jeśli Twój stan zdrowia lub inne problemy zdrowotne uniemożliwiają stawiennictwo na komisariacie. Ofiara może żądać by przesłuchaną w swoim domu lub innym miejscu w którym przebywa lub czuje się bezpiecznie.

Z chwilą przesłania do Sądu aktu oskarżenia przeciwko sprawcy – ofiara nadal posiada status pokrzywdzonego ALE !- traci status strony postępowania. Jest to bardzo ważne, ponieważ podczas postępowania przed sądem – pokrzywdzony ma bardzo ograniczone prawa. Nie może składać wniosków dowodowych, nie może zadawać pytań – a w przypadku umorzenia postępowania lub uniewinnienia – nie może złożyć apelacji!

Jest jednak sposób – by zachować uprawnienia strony w postępowaniu przed sądem. Wystarczy, że pokrzywdzony do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego złożyć oświadczenie o woli działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Co dokładnie oznacza powyższe zdanie? Pokrzywdzony przed rozpoczęciem pierwszej rozprawy powinien, najlepiej na piśmie, skierować do sądu swoje oświadczenie, że chce być oskarżycielem posiłkowym w sprawie. Status oskarżyciela posiłkowego daje dużo większe możliwości działania w postępowaniu sądowym i realnym wpływ na sprawę!

Jak zatem wyglądają prawa oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu przed sądem?

Oskarżycielowi przysługują te same prawa, jak te w toku postępowania przed policją lub prokuraturą. W toku postępowania sądowego oskarżyciel może jednak jeszcze więcej. Jako oskarżyciel możesz:

żądać aż do zakończenia swojego przesłuchania na pierwszej rozprawie – obowiązku naprawia szkody – np. zasądzenia od sprawcy udokumentowanych kosztów zniszczonych rzeczy (rozbitego telefonu, zniszczonych ubrań), lub kosztów pomocy medycznej – np. kosztów leków i zabiegów rehabilitacyjnych po pobiciu;
żądać przesłuchania pod nieobecność sprawcy – jeśli obecność sprawcy mogłaby działać krępująco;
jeśli nie udało się uzyskać od sprawcy obowiązku naprawienia szkody – pokrzywdzony może domagać się kompensaty do skarbu państwa w wysokości do 25.000,00 zł w związku ze szkodą na zdrowiu, kosztami utrzymania lub rehabilitacji;

Co gdy pokrzywdzonym przemocą domową jest też dziecko?

Prawa dziecka – pokrzywdzonego przestępstwem są nieco inne. Istotnym jest, że niezależnie od woli rodzica i samego dziecka, interesy w toku postępowania karnego (zarówno przygotowawczego, jak i sądowego) reprezentuje kurator ustanowiony dla małoletniego pokrzywdzonego. Kurator jest uprawniony do składania wniosków w mieniu dziecka – np. o orzeczenie obowiązku naprawiania szkody, ale i może składać wnioski dowodowe w sprawie. Co ważne – kurator nie jest związany wolą rodzica lub dziecka – może podejmować działania samodzielnie celem ochrony interesów dziecka.

Jak wygląda sam udział dziecka w postępowaniu?

Bardzo często rodzice dzieci pokrzywdzonych przestępstwem obawiają się, że ich dzieci wciągnięte w wir machiny sądowej zostaną ponownie skrzywdzone – tym razem przez wymiar sprawiedliwości. Często rodzice boją się negatywnych emocji związanych z przesłuchaniem dziecka, wizytą w sądzie, „rozdrapywaniem ran”. Niestety nie dam gwarancji, że wszystko podczas postępowania z udziałem dziecka przebiegnie bezproblemowo, ale od kilku lat konsekwentnie do polskiego prawodawstwa prowadzane są gwarancje i procedury wzorowane na wytycznych specjalistów, w tym specjalistów z dzienny prawa międzynarodowego i wprowadzanego programu Rady Europy – Przyjazny dzieciom wymiar sprawiedliwości.

Pierwsze przesłuchanie i niebieski pokój.

Przesłuchanie pokrzywdzonych dzieci w wieku poniżej 15 roku życia odbywa się zazwyczaj w tzw. niebieskim pokoju (zatem nie na sali sądowej). Niebieski pokój urządzony jest jak pokój dziecięcy – znajdują się tam zazwyczaj biurko lub stół, szafki z zabawkami i książkami dziecięcymi oraz miejsca do siedzenia- kanapy, wygodne fotele. Niebieski pokój wbrew nazwie nie jest niebieski, a zazwyczaj kolorowy, z jedną lustrzaną ścianą. Oczywiście lustro jest lustrem weneckim, za którym pozostają inni uczestniczy postępowania.

Zarówno termin, jak i godziny i sam czas trwania przesłuchania powinien być dostosowany do wieku dziecka, jego możliwości rozwojowych i stanu emocjonalnego. Przebieg przesłuchania powinien być utrwalony w postaci wizji i fonii, a dziecko przed rozpoczęciem przesłuchania powinno być do niego przygotowane przez psychologa.

Kto może brać udział w przesłuchaniu?

W przesłuchaniu powinni brać udział: sędzia, prokurator, biegły psycholog, kurator reprezentujący interesy małoletniego, opiekun prawny (jeśli jego obecność nie jest sprzeczna z dobrem dziecka), obrońca podejrzanego (jeśli doszło już do przedstawiania zarzutów sprawcy), pełnomocnik. Istotnym jest jednak, że w pokoju z dzieckiem nie powinni przebywać wszystkie wyżej wymienione osoby, a jedynie sędzia i biegły psycholog (ewentualnie protokolant spisujący protokół). Pozostałe osoby powinny znajdywać się poza pokojem, tak by dziecko nie czuło się skrępowane.

Podczas przesłuchania dziecka – biegły psycholog czuwa nad stanem emocjonalnym dziecka i dba o to by zarówno przebieg przesłuchania, jak i okoliczności przesłuchania nie godziły w dobro dziecka. Po przesłuchaniu biegły psycholog sporządza opinię dot. stanu emocjonalnego podczas przesłuchania, spostrzeżeń podczas przesłuchania co do zarówno treści zeznań dziecka, jak i ogólnego funkcjonowania dziecka.

Istotnym jest, że w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa na szkodę dziecka poniżej 15 roku życia, przesłuchiwane jest ono jeden raz. Unika się zatem sytuacji dwukrotnego przesłuchania – na etapie postępowania przygotowawczego i później w sądzie.

O co możesz wnosić jako ofiara przemocy domowej?

Pamiętaj, że uprawnienia o których pisałam powyżej są uprawnieniami procesowymi i gwarancjami strony postępowania. Czy jednak to wszystko co zapewnia Ci wymiar sprawiedliwości? Nie.

Natychmiastowa eksmisja sprawcy.

Zgłaszając zawiadomienie o uzasadnionej możliwości popełnienia przestępstwa i prosząc o interwencję policji możesz wnosić o to by policjant wydał wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie, osoby stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby dotkniętej tą przemocą, nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Oznacza to, że w przypadku uznania, że sprawca zagraża ofiarom, będzie musiał od razu opuścić mieszkanie które wspólnie z nimi zajmuje, bez potrzeby długotrwałego oczekiwania na orzeczenie. Taki nakaz wydany przez policję jest jednak czasowy i by zapewnić sobie i najbliższym spokój musisz podjąć dalsze działania.

Jeśli udało Ci się uzyskać taki nakaz – pamiętaj, musisz ponowić swój wniosek. W ramach toczącego się postępowania przygotowawczego musisz złożyć wniosek o zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci nakazania sprawy oskarżonemu lub podejrzanemu o przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na Twoja szkodę, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że sprawca ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził. Postanowienie o zastosowaniu takiego środka może wydać prowadzący postępowanie przygotowawcze lub sąd gdy sprawa trafiła już do sądu.

Zakaz zbliżania się.

Możesz wnosić o zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci dozoru policji oraz zakazu zbliżania się do Ciebie na określoną odległość. Postanowienie o zastosowaniu takiego środka może wydać prowadzący postępowanie przygotowawcze lub sąd gdy sprawa trafiła już do sądu.

Zakaz kontaktowania się.

Możesz wnosić o zastosowanie środka zapobiegawczego w postaci dozoru policji oraz zakazu kontaktowania się z Tobą przez sprawcę przemocy. Postanowienie o zastosowaniu takiego środka może wydać prowadzący postępowanie przygotowawcze lub sąd gdy sprawa trafiła już do sądu.

Konsekwencje niestosowania się do zakazów.

Jeśli jednak sprawca zignoruje, któryś z zakazów które nałożył na niego sąd lub policja – musisz niezwłocznie to zgłosić. Konsekwencją niestosowania się do nakazów może być nawet aresztowanie sprawcy.

Co grozi sprawcy przemocy?

Zgodnie z treścią art. 207 kodeksu karnego:

§ 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 1a. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 lub 1a połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1-2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Jak widać wyżej, sprawca może trafić do więzienia na kilka lat. Ale czy to wszystko? Nie.

Na skazanego sprawcę przemocy można nałożyć inne obowiązki, nawet jeśli jego kara jest tylko karą z warunkowym jej zawieszeniem na okres próby:

obowiązek naprawienia szkody – jak już wcześniej wskazałam, musisz o to wnosić do końca Twojego pierwszego przesłuchania przed Sądem. Pamiętaj, że wnosząc o orzeczenie obowiązku naprawienia szkody, musisz udowodnić wysokość szkody. Szkoda w rozumieniu prawa – to tylko materialny uszczerbek- np. koszt zniszczonych przedmiotów przez sprawcę lub koszt leczenia na skutek działań sprawcy.
nawiązka – czyli obowiązek zapłaty pokrzywdzonemu określonej kwoty pieniężnej – często ma kompensować „szkodzę niematerialną” czyli cierpienie ofiary. Sąd w wyroku może orzec nawiązkę w wysokości do 100.000,00 zł.
zakaz zbliżania się do pokrzywdzonego – podobnie jak zakaz zbliżania się określony powyżej – teraz orzekany nie jako środek zabezpieczający (na czas trwania postępowania) a środek karny wobec skazanego,
zakaz kontaktowania się z pokrzywdzonym – podobnie jak zakaz kontaktowania się z pokrzywdzonym się określony powyżej – teraz orzekany nie jako środek zabezpieczający (na czas trwania postępowania) a środek karny wobec skazanego,
obowiązek poddania się sprawcy terapii – np. uzależnień, przemocy.

Co istotne – sąd może nałożyć te obowiązki skazanemu – a niewywiązanie się z nich będzie groziło odwieszeniem kary zawieszonej i obowiązkiem odsiedzenia sprawcy kary w więzieniu.

Jak widać pokrzywdzony ma zatem wiele uprawnień i powinien być o nich pouczany w trakcie trwania postępowania. Zazwyczaj pouczenie ogranicza się do przesłania lub przekazania pokrzywdzonemu kilku stron, zawierających wyrwane z kontekstu przepisy, które trudno zrozumieć. Pamiętaj jednak, że możesz prosić o wytłumaczenie Ci twoich praw, możesz skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika z wyboru lub z urzędu. Ponadto w każdej gminie istnieją punkty Nieodpłatnej Pomocy Prawnej gdzie możesz uzyskać informacje o przysługujących Ci prawach, możliwościach które dają przepisy – by chronić siebie i najbliższych.

Nie bój się podjąć działań! Pamiętaj – Samo Się Nie Zrobi!

Kategorie: Bez kategorii